Takasebune: Hekim Gözüyle Mahkûm Kayığı: Takase-bune
-
Takasebune: Hekim Gözüyle Mahkûm Kayığı: Takase-bune
Hekim Gözüyle Mahkûm Kayığı: Takase-bune*
Makale Yazarı: Özlem Temel Köksoy
*Bu makale ROMAN KAHRAMANLARI Ocak/Mart 2015, 21. sayıda yayımlanmıştır.
Takase-bune, Tokugava döneminde (1603-1868) “adaya uzaklaştırma” cezası alan suçluların nakli için #Kyoto’daki Takase Kanalı’nı inip çıkan kayıktır. Öyküde, söz konusu kayıkta zabit olarak görev yapmakta olan Shōbei ile “kardeşini öldürdüğü” için cezalandırılan #Kisuke arasındaki diyalog işlenmektedir.
Kisuke’nin daha önce Takase-bune’ye bindirilen mahkûmlardan farklı olduğu zabit Shōbei’nin dikkatinden kaçmamıştır. Kendisine atfedilen suça göre son derece nazik, vakur ve hatta mutlu bir tavrı vardır mahkûm Kisuke’nin. Zabit Shōbei merakını daha fazla gizleyemeyerek Kisuke’ye bu hâlinin sebebini ve suçunu neden işlediğini sorar. Kisuke son derece sakin bir şekilde tek tek anlatır. Mutludur çünkü hayatı boyunca yemek ve para için çalışmak mecburiyetindeyken, nezarethane günlerinde önüne her gün yemek gelmiştir; Takase-bune’ye bindirilirken de yolluk olarak cebine hayatı boyunca bir arada hiç görmediği bir para verilmiştir. İşlediği suçun hikâyesi de oldukça çarpıcıdır. Kisuke çok küçükken anne ve babasını kaybetmiştir; geride kalan küçük erkek kardeşine bakmakla mükelleftir. Çeşitli işlerde birlikte çalışarak geçinmeye çalışırlarken Kisuke’nin kardeşi hastalanır ve çalışamaz hale gelir. Bu durum onu öylesine derinden etkilemiştir ki; ağabeyine daha fazla yük olmamak adına bir gün evde yalnızken usturayla boğazını keserek kendini öldürmeye yeltenir. Kisuke akşam eve döndüğünde kardeşini kanlar içerisinde yatarken bulur. Kardeşi henüz ölmemiştir ve Kisuke’den acılarını dindirmesini, usturayı çekerek yaşamını sonlandırmasını rica eder. Kisuke, can çekişen kardeşinin bu son arzusunu yerine getirerek onu sonsuzluğa uğurlar.
Kendisi aslında bir hekim olan, Japon edebiyatında hatrı sayılır bir yere sahip edebiyatçı-yazar Mori Ōgai’nin (1862-1922) “Takase-bune” (1916)1 başlıklı öyküsünü okuduğumda, bir hekim olarak benim de yer yer kafa yorduğum, kendi mesleğimle ilgili birçok argümanın öykü içerisinde tartışıldığını gördüm. Okumayı bitirmemin hemen akabinde, öykü ile entegre edebileceğim önemli bir mesleki- ahlâki konunun, #Japonkültürü ile harmanlanarak öyküde çok güzel işlendiği, aklımdan geçen ilk yorumdu.
Bizler birer hekim olarak, hastalarımızı iyileştirme çabamızda benimsediğimiz ilk ilkedir “Primum non nocere.” Tıp fakültesinin ilk dersinde tahtaya yazılan öğretidir: “Önce zarar verme.” Dünyadaki tüm hekimler, #Hipokrat döneminden bu yana mesleğe ilk adımını bu ilkeyle atarlar ve tüm hayatları boyunca da aynı ilkeyle hastalarına faydalı olmaya çalışırlar. Bu çaba içerisinde hemen hemen hepsinin bu ilkeyle hareket ederken yaşadığı en çelişkili durumlardan birisidir “Yaşamın Sonu” kavramı. Bu kavram dahilinde etik olup olmadığı konusunda hâlâ görüş birliğine varılamayan, kimi kültür ve ülkelerde yasalken kimisinde suç sayılan “#Ötanazi” ve “Hekim destekli intihar” konuları tıp otoriteleri, hukukçular ve sosyal bilimciler gibi birçok disiplinin mensupları tarafından yıllardır tartışılmaktadır.
Yukarıda bahsedilen kavramları biraz açmak gerekirse; ötanazi (eu, “iyi, güzel”; thanatos, “ölüm”), bir kişinin veya bir hayvanın yaşamını, hayatının dayanılamayacak durumda algılanması sebebiyle, acısız veya çok az acıtan bir yöntemle sonlandırmaktır. Sık sık ötanazi başlığı altında işlenen bir başka konu da “hekim destekli intihar”dır. Kısaca, hekim destekli intiharda, kişinin isteği üzerine hekim, kişinin kendisini öldürebilmesini mümkün kılacak ortamı hazırlar.(2)
Yazar Mori Ōgai’nin öyküde tartıştığı konu aslında tam da bu. Zaten yaşamını kaybedecek bir insanın acılarına son vermek cinayet midir? Yaşama hakkından vazgeçmiş bir maktulün bu hakkını elinden alma yetkisine kişiler sahip midir? Bu argümanların yazar tarafından Japon kültür ve coğrafyası içerisinde, tıbbi bilgi ve terminolojiye boğmaksızın, hatta bir hekim tarafından yazıldığını okurun hiç anlamaması sağlanarak tartışıldığı bir öykü Takasebune. Japon ordusu bünyesinde bir cerrah olarak birçok hayat kurtarmış, yaşamının sonuna gelmiş nice asker ve sivile müdahale etmiş olduğundan kuşku duymaksızın şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki; yetiştiği kültürde özkıyım (#seppuku, #hara-kiri) kavramının gayet olağan, hatta mevcut duruma göre bazen de mecburi karşılandığı göz önünde bulundurulduğunda, aldığı tıp eğitiminin kendisine kazandırdığı öğreti, kendisinin yoğurulduğu kültür ve hayat-ölüm sınırında karşılaştığı sayısız olgunun zihninde çelişkiler yaratması kaçınılmaz. İşte bu çelişkilerin edebiyatla, hem de çok yumuşak bir üslupla harmanlanmış olması, Takase-bune’nin, kardeşinin ölümüne katkıda bulunduğu için katil adledilen ve cezaya çarptırılan fakir bir Japon genci Kisuke ve onu hükmünü süreceği adaya götürecek kayığı yöneten zabit Şôbei’nin arasında geçen kibar ve ciddi, arkadaşça fakat mesafeli bir sohbetten daha farklı bir boyutta değerlendirilebilmesine olanak sağlıyor.
Özetle; bizler hekim olarak, hastanın sağlığına kavuşması için, hastaya zarar vermeksizin elimizde olan her türlü imkânı bilgimizle sentezleyerek seferber ederiz. Onların acı çekmeleri ya da zarar görmeleri hiç arzu etmediğimiz durumdur. #Takasebune, “Tıbben tüm yapılan ve yapılacaklara rağmen yaşama şansı olmayan bir kişinin, hayatının sonuna gelme sürecini daha hızlı ve acısız bir şekilde gerçekleştirmek yardım mıdır yoksa cana kast mı?” sorusunun, aslında kendisi de bir hekim olan yazar Mori Ōgai tarafından oldukça yumuşak ve çarpıcı bir şekilde tartışıldığı, düşündürücü bir öykü.
1- Öykünün Tsuyoshi SUGIYAMA tarafından yapılan çevirisi, Lacivert Öykü ve Şiir Dergisi’nde aynı adla yer almıştır. (Sayı: 39, 2011, ss. 54-61).
2- http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96tanazi (Erişim Tarihi: 31.10.2014)
-
0 Replies
Sorry, there were no replies found.