ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATINDA HOMEROS DESTANLARI
-
ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATINDA HOMEROS DESTANLARI
ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATINDA HOMEROS DESTANLARI*
Makale Yazarı: Erika Athanasiou
*Bu makale ROMAN KAHRAMANLARI (Nisan/Haziran 2018) 34. sayıda yayımlanmıştır.
#Homeros, çok büyük bir yazar. Gerçek bir kişilik mi yoksa o da kendi yarattığı hayal ürünü mü? #Edebiyat için bunun pek de önemi yok. Ne de olsa onun eserleri dünya çapında tüm edebiyatçılara #ilhamkaynağı olmuştur. Mitolojik unsurlarla harmanlanmış yarattığı kahramanların maceralarının, yaptıklarının ve zekice başarılarının bol çeşitliliğiyle çocuk ve genç edebiyatı okuyucularını kazanması hiç de zor olmamıştır. Oysa Homeros bizzat çocuk ve genç edebiyatıyla ilgili değildir.
Homeros’un #İliadaveOdysseia destanlarındaki metaforlar, onlarca dilde #çocukkitapları olarak yayımlandılar. Ancak görünüşe göre onlarca #kahraman arasında #çocukedebiyatı en çok Odysseia’yı tercih ediyor. Çok yönlü, her türlü garip canavarla ve kötü cadılarla savaşmaya hazır, kahraman çocukların hayal gücüne en çok hitap edendir. Bunun yanı sıra, dünya çapında yayımlanan kitaplarda daha çok on yıllık #TroyaSavaşı yerine Odysseas’ın Ithakiye #dönüşyolculuğu sırasında başından geçen maceraların konu edildiğini de görüyoruz.
Çocuk edebiyatında özellikle de #Kikloplar büyük yer tutmaktadır. Bu, Odyssea’nın liderini kandırmayı başardığı tek gözlü #mitolojik yaratıkların oldukça çekici olmalarından Odysseia’yı anlatan kitapların büyük bölümünü içermektedirler. Odysseas ve arkadaşlarını tuzağa düşürüp esir alan Kikloplar onları teker teker yemekle tehdit ederler. Odysseas acaba onları kurtaracak zeki ve akıllıca bir çözüm bulup İthaki’ye sağ Salim dönmelerini sağlayabilecek midir? Arkadaşlarını kurtarmak için Odysseas’ın bulduğu çözümü, gerçekten de yaratıklardan korkmalarının ardından, özgürlüklerine kavuşmalarını sağlayan esprili bir anlatımdır. Ki bu da tam olarak çocuk edebiyatında aranan bir özelliktir.
İliada’dan bahseden kitaplarda ise, kapaklarında çoğunlukla #tahtaat bulunur ki bu da Odyssea’nın çocuk kitaplarındaki yerini gözler önüne seren bir gerçektir. #Yaratıcılık, ilginç buluşlar, genellikle gençlik ve çocuk kitaplarında onların yaratıcılığını ve onların kusursuz kahramanlarının zihinlerinde belirmesine neden olan özelliklerdir. Çok sevilen kahramanın özellikleri, amacına tutkuyla bağlı, zekâ ve yaratıcılık.
Homeros destanlarından ilham alınarak yazılmış, özellikle Odysseas’ın adasına uğradığında yaşadığı maceraların anlatıldığı çocuk ve gençlik kitaplarında oldukça ilgi çekici olan başka bir karakter de #Kirki’dir.
Yaşayacakları maceralarda baş edebilmek için önce büyücünün okulunda okuyup geçmeleri gereken altı mitolojik (Frasca Simone Marconi Sara) karakteri Kirki’nin adasında görüyoruz. “#MitolojikAltılı” dizi kitapları, esprili, eğlenceli bir şekilde Yunan mitolojisini günümüze taşıyan kitaplardır.
Ancak, Odysseia’da gerçekten etkileyici ve çok ilginç bir sürü kahraman vardır. #Skilla ve #Harivdi, #Sirenler, #Lestrigonlar. Her geçilen noktada bambaşka ve birbirinden ilginç maceralar…
Çocuk ve gençlik kitaplarının çoğunda İliada ve Odysseia basitleştirilmiş bir dille ilginç ve heyecanlı maceralarla okuyucularının dikkatini, hayal güçlerini tetikleyerek ilgisini çekmeyi başarmaktadır. Çoğu zaman da iki eser tek bir kitapta yer alır.
Cesareti ve yürekliliğiyle öne çıkan kahraman #Akhilleas da Homeros destanlarını içeren kitaplarda genellikle ana karakter olarak ele alınmaktadır. İngilizce olarak yayımlanan, eğlenceli ve esprili çizgi roman tarzında, Akhilleas’ın annesi #Thetida’yı oğlunun ölümüyle ilgili kehanetini yapmasını engellemek için küçük kız çocuğu olarak gösteren #SofiaKomines, Andreas Yovano’nun “Çok savaşlı o yıllarda…” isimli kitabı gibi farklı tarz kitaplarda da destanlara yer verilmiştir. Akhilleas’ın güçlü olarak gösterdiği, Büyük Mirmidona kelime ve resimlerle sunuluyor. #Ektoras, #Kalhas, #Priamos, #Patroklos, #EleniAgamemnonas, Thetida ve Odysseas gibi nice kahramana yer veriliyor.
Birçok tarihi konuyu ele almış en genç Yunan yazarlardan #FiliposMandilaras da Akhilleas’ın hikayesine çocuk kitabında yer vermiştir.
Troya Savaşı’nın bahanesi olan Güzel #Eleni ise, onun resmi eşi #Menelaos ve #Troyalı #Paris’i karşı karşıya getiren aşk hikayesi çocuk edebiyatı için ideal bir karakter ve konu teşkil etmemektedir. Böylece, çocuk edebiyatı kitaplarında çok fazla Güzel Eleni’den bahsedilmez. Ancak, onun efsanesini de eskiden genç okuyuculara aktarıldığı şekilde anlatan kitaplar da vardır. Söz konusu hikâye yüz yıllara meydan okurcasına dramatikliğinden hiçbir şey kaybetmemiştir.
Sayısız ödül alan “Troya’dan önce Kara Gemiler” adını taşıyan #RosemarySutcliff ve #AlanLee’nin kitabı, elbette Ahilleas’ın ölümünü, Tahta Atı da içeren, İliada’nın en güzel anlatımlarından birini çok hoş resimlerle ortaya koymaktadır.
Ünlü Yunan yazarı #Kazancakis’in yanı sıra #Kakridis de Yunan okullarına eğitim programlarına yeni destanları taşımışlardır.
Yunanistan’daki yayınevlerinin çoğundan en az bir iki Homeros destanlarına dair kitaplar çıkmaktadır. Bu kitapların çoğu da yabancı dillere çevrilmişlerdir. #AntikYunan lirik şiirinin yabancı bir ülkenin edebiyat dünyasına ödünç verilip daha sonradan çağdaş Yunancaya çevrilerek geri alınması oldukça ilginç bir konudur.
Kitap dizilerinde söz edildiği gibi “büyük masalcılarla, meşhur destancıların tarzlarına saygı göstererek, çocuk edebiyatında uzman yazarlar, çocuklar tarafından kolayca ve severek okunabilecek güncel dille yazarak metinlerin orijinalliğini de korurlar.” Odysseas’ın maceraları birer #masalgibi çocuklar tarafından kolayca okunabilmelerini sağladıkları gibi daha küçük yaşlardaki okuyucuların da kitapları sevmesinde rol oynamaktadır. Bu yüzden de Homeros destanlarını içeren 4 yaş altı küçük okuyuculara hitap eden birçok kitap vardır.
Homeros destanları #lirik ve #ölçülü yazılmışlardır ve çağdaş yazarlar da çevirirken ya da güncel hayatta kullanılan dillerinde destanların konu aldığı eserlerini çocuklar tarafından en kolay şekilde anlaşılıp okunmasını ve sevilmesini sağlamak için ölçüyle yazarlar.
2002 yılında okul tarafından yayımlanmış olan Serres Müzik Ortaokulu öğrencileri tarafından yazılmış “Homeros’un izinde küçük Rapsodiler” kitabı oldukça ilgi çekicidir. Öğrenciler, yine Yunan edebiyatının en önemli yazarlarından, #Erotokritos’un yaratıcısı, #Kornaros’un yazım tarzıyla Odyssea’yı anlatarak Yunan edebiyatının iki büyük isminin en önemli eserlerini bir araya getirmiş ve yine kitabın resimlemesini de kendileri yapmıştır. Sonucunda çocuklardan çocuklara ve büyüklere Homeros destanlarını anlatan bir eser ortaya çıkarmışlardır.
Homeros, artık güncel hayatımızın ayrılmaz parçası olan internette de yer almaktadır. Geleneksel haliyle kitap haliyle değil de ekrandan okumayı tercih eden çocuklar ve gençler, kendilerini Homeros Destanlarının büyüsüne kaptırmakta gecikmediler. Birçok Homeros destanı sesli, audio book, gerçekten etkileyici animasyon, ve görsellerle elektronik kitaba dönüştürülmüştür. Okuyucunun, karşısında beliren etkileyici animasyon ve resimlerle Kirki’nin güzelliğini ya da Kiklop’un yabaniliğini hayal etmesine gerek yok artık.
Homeros destanlarının verdiği ilhamlarla yazılan kitaplarda yeni karakterler de yaratılmıştır. #ReeveLindbergh, #AnneWilsdorf’un “Homer the Library Cat” – #Kütüphanekedisi Homeros- isimli kitapta, evini ve sahibini kaybeden bir kedinin evine ve sahibine geri dönmek için yaşadıklarını ve çabalarını anlatır. Tıpkı sakin ve en sevdiği yer olan İthaki’ye dönmek için Odysseas’ın yaşadıklarını ve çabasını anımsatır.
Öte yandan, İtalyan Profesör Nicola Cinquetti, orijinal metnin tarzını korumaya çalışarak çocuklar için Homeros Destanlarını yeniden yazıyor. Kendisiyle yapılan röportajlarda #NicolaCinquetti, Homeros destanlarının dağlar kadar köklü ve eski olduğunu, öylesine etkileyici büyüsünü etkisini ne kadar çabalasa da azaltamayacağını ve bu yüzden de aslına bağlı kalmayı tercih ettiğini söyler. Yazarken kendisini, patikasını seçip tempoyla yola koyulan, mucizelerini keşfetmeleri için çocuklara dağlarda yol gösteren bir rehber gibi hissettiğini de ekler.
“İliada ve Odysseia eşsiz eserlerdir” diyen N. Cinquetti, sözlerine şöyle devam eder; “Batı anlatımının üzerine kurulduğu hikâyeler, tüm hikâyelerin tarihidirler onlar.” Bunun yanında, genç okuyucuları küçümsememiz gerektiğini, edebiyatın cesurca ve hayat, acı, sevgi, ölüm gibi önemli konuları anlatmasını beklediklerini belirterek tüm bu konuların Homeros destanlarında en güzel şekilde anlatıldığını da belirtir. (http://www.librerialaquilone.com/wp/iliade-eodissea-per-bambini-intervista-allautore)
Yazarların büyük bir çoğunluğu da bunları yapıyor. Homeros’un destanları hayata dair her şeyi kapsıyor her konuyu içeriyorlar. Belki sadece Homeros anlatımını genç okuyuculara uygun şekle getirmek için dilini basitleştirmekten başka fazla bir şey yapmasına gerek kalmıyor kimsenin. Nihayetinde söz konusu olan yazılanı uyarlamaktan ibaret.
* Çeviri Şebnem Arslan’a aittir.
** Edebiyat eleştirmeni/yazar. Kedros yayınlarından yayınlanmış 5 gençlik ve 1 polisiye romanı dışında Yunanistan’da Preveza Kültür Festivalinde Iason Books’tan yayınlanan “Soldan üçüncü Kabir” adlı yetişkin romanıyla özel ödüle layık görüldü. Dergi ve elektronik yayınlar Gazeteciler Birliği, uluslararası çocuk kitapları birliği ve Atina ekonomi ve ticaret odası üyesidir.
-
0 Replies
Sorry, there were no replies found.